Ο κυβερνοχώρος μοιάζει με το λευκό τρίγωνο της εικόνας, που εμφανίζεται εικονικά, που δεν υπάρχει πουθενά, ενώ ενώνει υπολογιστές σε όλον τον κόσμο.
Από την εμπειρία και τη μελέτη μου στον Κυβερνοχώρο (ειδικά στους Εικονικούς Κόσμους), έχω εντοπίσει δύο αρνητικές παρενέργειες-επιπτώσεις από τη χρήση του Διαδικτύου:
1) Εθισμός του χρήστη από το Διαδίκτυο και
2) Έλεγχος-Χειραγώγηση του χρήστη από το Διαδίκτυο.
Πού οφείλονται οι δύο αυτές παρενέργειες-επιπτώσεις;
Και οι δύο αυτές επιπτώσεις οφείλονται στην ψυχολογική εμβύθιση (psychological immersion) του χρήστη μέσα στο Διαδίκτυο-Κυβερνοχώρο.
Η ψυχολογική εμβύθιση αναδεικνύεται, αφού ο χρήστης θεωρείται ως μία ψυχοσωματική οντότητα, όπου εντός της ψυχής διακρίνονται: η πραγματικότητα της νόησης (γνωσιακή πραγματικότητα) και η πραγματικότητα του σώματος (βιολογική πραγματικότητα).
Οπότε, η ψυχολογική εμβύθιση δεν είναι μόνο μια κατάσταση προσοχής, συγκέντρωσης και ασχολίας του χρήστη με το περιεχόμενο του Διαδικτύου, αλλά και μια ψυχολογική κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει το βιολογικό-φυσικό του σώμα.
Πώς δημιουργούνται οι δύο αυτές παρενέργειες-επιπτώσεις;
1) Η απόλυτη ευχαρίστηση που νιώθει ο χρήστης του Διαδικτύου μπορεί να τον οδηγήσει στον εθισμό.
Ένα παράδειγμα για τον εθισμό είναι ότι αισθάνομαι άσχημα, όταν δεν κάνω ένα «ποστάρισμα» μέσα στο Διαδίκτυο, δηλαδή όταν δεν βρίσκομαι «δικτυωμένος», και επιζητώ να βρεθώ σε online κατάσταση για να μετριαστούν τα άσχημα αυτά συναισθήματά μου.
2) Η Ταύτιση του χρήστη με το περιεχόμενο του Διαδικτύου-Κυβερνοχώρου (Μεσοποίηση-mediatization) μπορεί να οδηγήσει σε έλεγχο και χειραγώγηση του χρήστη.
Ένα παράδειγμα για τον έλεγχο-χειραγώγηση από τον κυβερνοχώρο είναι ότι έχω φτιάξει ένα προφίλ «φανταστικό» και τελικά πείθω τον εαυτό μου ότι πραγματικά είμαι αυτό το φανταστικό-εικονικό άτομο, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η προσωπικότητα μου και να οδηγούμαι σε ψυχοσωματικές διαταραχές.
Ή σε άλλη περίπτωση, διαβάζω ένα δημοσίευμα από το Διαδίκτυο το οποίο μπορεί να είναι ψευδές, αλλά το δημοσίευμα αυτό το συναντώ και το διαβάζω τόσες φορές και από διαφορετικούς χρήστες, σε τόσες κοινοποιήσεις, ώστε στο τέλος πείθομαι, χειραγωγείται ο νους μου, ώστε τελικά να το πιστέψω ως αληθές.
Κατά την γνώμη μου, η μεσοποίηση του χρήστη είναι πιο πολύπλοκη και πιο επικίνδυνη από τον εθισμό.
Πώς αντιμετωπίζονται οι δύο αυτές παρενέργειες-επιπτώσεις;
Φυσικά για αυτές τις δύο «παρενέργειες» από τη χρήση του Διαδικτύου-Κυβερνοχώρου, υπάρχουν τα «φάρμακα» και μάλιστα μερικά από αυτά έχουν ανακαλυφθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια:
– Οι χρήστες του Διαδικτύου, καλό θα ήταν να βάλουν μέτρο σε όλα, να ακολουθούν μια μέση οδό, σύμφωνα με το απόφθεγμα του Κλεόβουλου του Ρόδιου, 6ος αιώνας π.Χ., «Μέτρον άριστον», ώστε να διαχειρίζονται ορθολογικότερα τον χρόνο που είναι «δικτυωμένοι».
– Το Δελφικό ρητό «Γνώθι σαυτόν», σίγουρα θα βοηθήσει τους χρήστες του Διαδικτύου, να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να ψάξουν μέσα τους. Να αποδεχτούν τον εαυτό τους, να βρουν τη δύναμη που υπάρχει μέσα τους, να αναζητήσουν και να βρουν λύσεις που θα κάνουν τόσο τη Διαδικτυακή όσο και την Πραγματική ζωή τους καλύτερη.
– Η γνώση της Τεχνολογίας του Διαδικτύου, φαίνεται ότι μειώνει την μεσοποίηση των χρηστών από το Διαδίκτυο-Κυβερνοχώρο. Παρόλο που ο Κυβερνοχώρος ορίζεται περισσότερο από τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που εμπλέκονται και όχι από την Τεχνική Εφαρμογή, φαίνεται, ότι η γνώση της Τεχνικής Εφαρμογής επιτρέπει στους χρήστες να ασκήσουν έλεγχο και να χειριστούν τον Κυβερνοχώρο ανάλογα με τις προσωπικές τους ανάγκες.
– Η συμμετοχή των χρηστών του Διαδικτύου σε ετερογενείς ομάδες, βοηθάει στην συμπλήρωση των αδυναμιών κάθε ομάδας. Όταν οι Διαδικτυακές ομάδες συνεργάζονται και είναι ενωμένες, τότε έχουν τη δύναμη να ξεπεράσουν κάθε πρόβλημα που προκύπτει. Το έλεγε ο Όμηρος, 850 π.Χ., «Η Ισχύς εν τη ενώσει».
– Απαραίτητη είναι και η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των χρηστών του Διαδικτύου, ώστε να είναι ικανοί να διερευνούν τις εκάστοτε πληροφορίες, να τις αναδομούν και να συνθέτουν τη νέα γνώση. Με αυτόν τον τρόπο ο χρήστης δεν αναπαραγάγει απλά ένα έτοιμο προϊόν, αλλά συνιστά τον καταλυτικό παράγοντα για την ύπαρξή του. Διότι ο τρόπος με τον οποίο ο κυβερνοχώρος της σημερινής διαδικτυακής εποχής μπορεί να επηρεάσει το χρήστη δεν εξαρτάται από την τεχνολογία, αλλά από τον τρόπο της κοινωνικής της εγγραφής.
Τελειώνοντας θα ήθελα να κάνω τρεις παρατηρήσεις. Οι δύο πρώτες γενικού τύπου και η τελευταία ειδικού (λόγο επικαιρότητας). (Μπορώ να πω ότι η τελευταία μου έδωσε την έμπνευση να κάνω αυτή τη δημοσίευση 😉 ):
(Ι) Όταν οι κοινωνικές συνθήκες είναι τέτοιες ώστε τα άτομα δεν μπορούν να έχουν εναλλακτική επιλογή για τη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους, και να ασχοληθούν με δραστηριότητες που να τους δημιουργούν ευχαρίστηση στην πραγματική ζωή, τότε είναι σαν να ανοίγεται ο δρόμος στον εθισμό του χρήστη από το Διαδίκτυο.
(ΙΙ) Όταν στα σχολεία ζητάμε από τους μαθητές την «παπαγαλία» και την αποστήθιση γνώσεων, όταν δεν εφαρμόζεται ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, όταν δεν υπάρχει διεπιστημονική προσέγγιση για όλα τα θέματα, τότε δημιουργούμε άτομα που εύκολα μπορεί να χειραγωγηθούν, να μεσοποιηθούν από το Διαδίκτυο-Κυβερνοχώρο.
(ΙΙΙ) Όταν περνιούνται μέσα από την εκπαίδευση λάθος μηνύματα, ότι για την μοναξιά-αποξένωση των χρηστών του Διαδικτύου φταίει η Τεχνολογία-Εφαρμογές του Διαδικτύου (κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικά μηνύματα, πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, κ.ά.) και όχι οι κοινωνικές συνθήκες και το μοντέλο εκπαίδευσης, τότε η ίδια η εκπαίδευση μεσοποιήται!
Πρώτο Θρανίο 